Wędrownictwo:

Symbolika wędrownicza - Wędrownicza watra

Symbolem wędrowników jest „Wędrownicza watra". Jest to ognisko ułożone w sposób skautowy na tzw. długie palenie. Tworząje trzy skrzyżowane polana i znajdujące się nad nimi trzy płomienie.

Polana ogniska są związane z zasadami wędrowniczej pracy: służba na rzecz społeczeństwa i organizacji; szukanie swojego miejsca w społeczeństwie; praca nad sobą- samodoskonalenie. Płomienie są symbolem dąże­nia ku doskonałości. Najmniejszy płomień to siła ciała - dbałość o zdrowie i tężyznę fizyczną. Średni płomień to siła rozumu - dążenie do wiedzy i rozwijanie swojego intelektu. Największy płomień to siła ducha - kształtowanie charakteru, dążenia do prawdy i Boga.

 

Wędrownicza watra jest elementem najważniejszego „znaku rozpoznawczego" wszystkich wędrowników -naramiennika wędrowniczego. Ognisko to symbol ciepła, bliskości, więzi, domu, rodziny, wiedzy, energii. Watra na zielonym tle lewego naramiennika to symbol świadomej życiowej wędrówki po zagadnieniach i tematach z zakresu wszelakich dziedzin ludzkiej aktywności. Wędrówki po własnej miejscowości, regionie, Polsce, Europie i świecie. Trzy płomienie oznaczają dążenie ku doskonałości, a brązowe polana sposób działania wędrowników - zasady wędrowniczej pracy. Zielone tło naramiennika przypomina, że to wszystko odbywa się na tle harcerskiego życia.

Naramiennik wędrowniczy

Naramiennik wędrowniczy jest wyróżnikiem wędrowniczek i wędrowników oraz instruktorek i instruktorów pracujących z wędrownikami. Naramiennik wędrowniczy jest noszony na lewym pagonie munduru. Pierwszy raz został wprowadzony oficjalnie w Organizacji Harcerzy ZHP w czerwcu 1938 r. Przyznawany jest rozkazem przez posiadającego naramiennik drużynowego/przełożonego. Jest wręczany uroczyście w gronie wędrowników przy płonącym ogniu.

Naramiennik jest noszony przez wędrowników po przebyciu próby wędrowniczej. Jest on symbolem wejścia do grupy i wyróżnia wędrowników pośród innych grup wiekowych, jest świadectwem pracy nad sobą i harcerskiej dojrzałości.

Naramiennik może wręczyć tylko instruktor-osoba przeszkolona metodyką wędrowniczą, króra uzyskała w ten sposób naramiennik!

 

INSTRUMENTY METODYCZNE

Instrumentami metodycznymi wykorzystywanymi w grupie wędrowniczej są: próba wędrownicza, stopnie harcerskie (harcerka i harcerz orli oraz harcerka i harcerz Rzeczypospolitej), uprawnienia, odznaki, sprawności mistrzowskie, znaki służb oraz stopnie instruktorskie (przewodniczka - przewodnik).

Instrumenty metodyczne możemy nazywać również bodźcami metodycznymi. Za ich pomocą drużynową zachęca wędrowników do podejmowania pracy nad sobą. Lecz równocześnie są one bodźcami pobudzającymi wędrownika do samorozwoju. Motywują one wędrowników do świadomego kształtowania własnej osobowości.

Próba wędrownicza

Każdy, kto chce zostać wędrownikiem, przechodzi próbę wędrowniczą. Próba ta jest stałym elementem wejścia do grupy wędrowników, niezależnie, czy mamy do czynienia z przechodzeniem wewnątrz drużyny wielo­poziomowej, przejściem między drużynami (starszoharcerską i wędrowniczą), czy też odbywa ją osoba przycho­dząca do harcerstwa. Celem próby jest uświadomienie harcerce/harcerzowi zasad funkcjonowania w zespole wędrowniczym. Próba wędrownicza trwa do 6 miesięcy.

Wymagania próby wędrowniczej są tworzone w konkretnym środowisku (najczęściej w drużynie). Najważ­niejszą jej częścią są wymagania związane ze specyfiką wędrownictwa. Dzięki nim kandydat na wędrownika ma poznać idee służby i wyczynu, kodeks wędrowniczy, symbolikę wędrowniczą. Wszystko to pozwoli mu zrozumieć miejsce wędrownika w organizacji. Jeżeli próba wiąże się z przejściem do nowej drużyny, powinna zawierać wy­magania związane z tą drużyną (konstytucja, historia, bohater).

Zadania, które realizowane sąw ramach każdej próby wędrowniczej, mają stwarzać pole do samodoskona­lenia i powinny być w dużej części samodzielnie określane przez odbywającego próbę. Da mu to możliwość przygotowania się do zdobywania stopni HO i HR.

WYMAGANIA PRZYKŁADOWEJ PRÓBY WĘDROWNICZEJ:

Rozumiem, do czego zobowiązuje mnie Kodeks wędrowniczy.
Znam symbolikę Wędrowniczej watry.
Wykonałem jedno (dwa, trzy...) zadanie, mające charakter wyczynu.
Podjąłem się stałej służby na rzecz środowiska działania.
Znam konstytucję drużyny wędrowniczej, do której należę, jej historię i bohatera.

Dla osób wstępujących do ZHP po ukończeniu szesnastego roku życia próba wędrownicza jest uzupełniana o próbę harcerki/harcerza. Realizacja tej próby umożliwia zdobycie podstawowej wiedzy o harcerstwie, niezbędnej do podjęcia świadomej decyzji o pełnej przynależności do ZHP. Zakończenie próby wędrowniczej połączonej z próbą harcerki/harcerza jest jednoznaczne z dopuszczeniem do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego.

WYMAGANIA PRÓBY HARCERKI/HARCERZA

1. Znam i rozumiem treść Przyrzeczenia Harcerskiego.
2. Znam i rozumiem Prawo Harcerskie.
3. Znam i rozumiem symbolikę krzyża harcerskiego, lilijki i koniczynki.
Potrafię wyjaśnić, do czego zobowiązuje harcerskie pozdrowienie „Czuwaj".
4. Znam hymn harcerski i umiem go zaśpiewać.
5. Kompletuję swój mundur harcerski.
6. Systematycznie uczestniczę w zbiórkach zastępu i drużyny.
7. Wykonałam/em z zastępem (patrolem) przynajmniej jedno zadanie zespołowe (lub  projekt).
8. Znam nazwę drużyny, imię i nazwisko zastępowego i drużynowego i wiem, jak się z  nimi skontaktować.

Uwaga. Próbę można poszerzyć o dodatkowe wymagania przyjęte w drużynie.

W wyniku próby wędrowniczej harcerz starszy staje się wędrownikiem i otrzymuje wręczony w sposób ob­rzędowy naramiennik wędrowniczy. Nadanie naramiennika jest normowane przez tradycje danego środowiska. Zasadą wspólną jest przyznawanie naramiennika przy ogniu (ognisko, kominek). Nadanie naramiennika odbywa się zazwyczaj w gronie wędrowników i instruktorów. Obrzęd nadania naramiennika można połączyć z obrzędem odnowienia Przyrzeczenia Harcerskiego.

 

ODNOWIENIE PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO

W czasie wojny harcerzy rozwiało po różnych zakątkach świata. Między innym do Indii. Powstała tam cała chorągiew. Tam też w 1944 roku na jednej ze zbiórek wędrowniczek i skautów wprowadzono ciekawy zwyczaj: ustalono, że przy przejściu harcowników (czyli harcerzy do 15-16 lat) do drużyn wędrowniczek i skautów będą oni odnawiać Przyrzeczenie. Oto króciutkie wspomnienie:

„Moment zastanowienia się i ten, kto naprawdę gotów pełnić służbę harcerską, zostaje i Przyrzeczenie powtarza. Kto szedł tylko dlatego, że szli inni - odchodzi. Każdy mówi słowa Przyrzeczenia sam, głośno lub cicho, powoli lub pośpiesznie. Sam. Nikt go nie prowadzi. Sam ma przecież pracować w harcerskiej groma­dzie. Lekko drżały ręce przy podpisywaniu deklaracji: Ja... - rozumiem i doceniam znaczenie i konieczność pracy nad sobą w służbie...".

Właśnie. Wędrownik to już nie tylko dziecko, które składa harcerskie Przyrzeczenie i które będzie prowadzone w harcerskiej gromadzie przez starszego brata - drużynowego. Wędrownik wie, dlaczego chce pozostać w harcerstwie, musi rozumieć idee harcerstwa i swoje w nim zadania, musi wiedzieć, że powinno­ścią jego jest stała praca - praca nad sobą w służbie ludziom i Ojczyźnie i praca dla ludzi, pomoc bliźnim, harcerska służba Polsce.

Przyrzeczenie składa się raz w życiu. Ale inaczej sięje rozumie i przeżywa mając lat 11-12, a inaczej mając 15-16. Odnowienie Przyrzeczenia daje nowe siły do wytrwania w Prawie Harcerskim, w harcerskiej służbie. Jest też potwierdzeniem, że harcerz ma nadal szczerą wolę, że nadal przyrzeka całym życiem służyć. Odnowienie nie jest składaniem Przyrzeczenia, bo nikt od harcerza go nie odbiera. Harcerka, harcerz sam recytuje tekst w obecności swojej drużyny. Najlepiej - tylko w obecności drużyny. Przyrzeczenie, także odnowienie Przyrzeczenia, jest sprawą bardzo intymną, to osobiste przeżycie. Dlatego przy Przyrzeczeniu nie może być miejsca dla ciekawych i obojętnych, dlatego ta chwila najczęściej następuje w gronie własnej drużyny.

W czasie obrzędu odnowienia Przyrzeczenia drużynowy zapytuje: „Czy masz nadal szczerą wolę, czy nadal chcesz żyć po harcersku, wypełniać nasze Przyrzeczenie i Prawo?". Jeśli harcerz odpowie, że tak, drużynowy wzywa go, by wobec ognia lub sztandaru odnowił Przyrzeczenie. Po wypowiedzeniu słów roty, harcerz stwierdza: „Na moim słowie polegajcie jak na Zawiszy". Teraz inaczej niż wtedy, gdy składał Przyrze­czenie. To nie instruktor przekazuje mu najważniejszą dewizę harcerskiego życia. Teraz sam deklaruje mó­wienie prawdy i życie w prawdzie. Deklaruje pełną odpowiedzialność za siebie. Po odnowieniu Przyrzecze­nia przez każdego oddzielnie drużynowy dokonuje wtajemniczenia harcerzy w ich nowe prawa i obowiązki -wygłasza krótką gawędę o tym, że jako wędrownicy mają pełnić służbę Ojczyźnie: społeczeństwu, innym ludziom, sobie samym. (...)

 

Stopnie harcerskie

Ważnym elementem pracy nad sobą są dla wędrowników stopnie harcerskie. Wędrownicy zdobywają dwa ostatnie stopnie: harcerka orla - harcerz orli oraz harcerka Rzeczypospolitej - harcerz Rzeczypospolitej.

Próba jest indywidualna - wędrownicy w ramach próby samodzielnie planują i realizujązadania. Planowa­nie i realizację próby wspiera opiekun próby. Zdobywanie stopni polega na zaplanowanej i świadomej pracy nad sobą, aktywnym poszukiwaniu swojego miejsca w otaczającym świecie, służbie oraz podejmowaniu prób kształto­wania rzeczywistości; wymaga odpowiedzialności za siebie i otoczenie.

Próba jest otwierana najczęściej przez kapitułę stopnia, która może działać na poziomie drużyny, szczepu, związku drużyn czy wreszcie hufca. Kapituła akceptuje zadania, które w ramach próby postawił sobie zdobywający stopień. Po zakończeniu próby ocenia realizację zadań i przyznaje stopień.

♦ Zdobywanie stopnia harcerki/harcerza orlego

Kierując się Prawem Harcerskim buduje swój własny system wartości. Sama/sam wyznacza swoje cele. Wybiera swoją drogę życiową. Dąży do mistrzostwa w wybranych dziedzinach. Podejmuje wyzwa­nia. Znajduje pole stałej służby. Taka jest idea stopnia harcerki/harcerza orlego.

Stopień ten zdobywany być powinien w 1-2 klasie szkoły ponadgimnazjalnej (16-18 lat). Zdobywający go wędrownik powinien sam stworzyć dla siebie zapewniający wszechstronny rozwój program próby. W programie próby ważne miejsce zajmujązadania związane z pracą nad charakterem i budowaniem własnego systemu warto­ści. W układaniu programu próby wędrownika może wspierać opiekun próby (drużynowy, przyboczny lub po prostu inny wędrownik - starszy, o większym doświadczeniu).

♦ Zdobywanie HO jako pierwszego stopnia

Jeżeli wędrownik przed przyjściem do drużyny nie był harcerzem, to po zakończeniu próby wędrowniczej rozszerzonej o próbę harcerza składa Przyrzeczenie i przystępuje do zdobywania stopnia harcerza orlego. Próba jego jest jednak dodatkowo poszerzona o najważniejsze wymagania poprzednich stopni. O tym, jakie to wymaga­nia, decyduje rada drużyny lub odpowiednia kapituła, otwierająca próbę na stopień. Taka próba będzie zdecydowa­nie trudniejsza i wymagająca od harcerki/harcerza więcej wysiłku niż od tych, którzy zdobyli wcześniej stopień samarytanki/ćwika.

Dobierając zadania uzupełniające próbę HO należy pamiętać o tym, by wybrać z „niższych" prób tylko te wymagania, których zrealizowanie będzie konieczne dla normalnej pracy wędrownika w harcerstwie i dla jego harcerskiego rozwoju. Z racji wieku wiele wymagań „ma on już za sobą" - zrealizował je w swoim „cywilnym" życiu. Wypada także wziąć pod uwagę możliwości czasowe wędrownika, by nie zahamować realizacji próby zbyt dużą liczbą dodatkowych zadań.

♦ Próba harcerki/harcerza Rzeczypospolitej

Ma własny system wartości wynikający z Prawa Harcerskiego. Kieruje się nim we wszystkich aspek­tach swojego życia. Potrafi godzić pełnione przez siebie role, np. w rodzinie, w szkole, w pracy, w działal­ności społecznej. Osiąga mistrzostwo w wybranych dziedzinach aktywności. Jest świadomą obywatelką/ świadomym obywatelem RP. Swoim życiem daje świadectwo o harcerstwie. Taka jest idea stopnia harcerki/ harcerza Rzeczypospolitej.

Stopień HR jest ukoronowaniem rozwoju i doskonalenia się harcerza. Ma świadczyć o społecznej dojrzało­ści jego posiadacza, a więc zdobywany powinien być po 18 roku życia. Powinien on kończyć proces harcerskiego samodoskonalenia i pracy nad sobą.

Stopień harcerki/harcerza Rzeczypospolitej związany jest w ZHP z dużym prestiżem. Jest przez niektórych traktowany tak poważnie i z takim „nabożeństwem", że nie jest w ogóle zdobywany. Wynika to często z niezrozu­mienia idei stopnia. Harcerz Rzeczypospolitej nie jest harcerskim ideałem - osiągnięcie tego stopnia nie jest równoznaczne z wejściem do panteonu harcerskich świętych. Oznacza jedynie, że harcerz, który go zdobył, wszedł w dorosłość, znalazł swoje miejsce w społeczeństwie i potrafił tego dokonać w zgodzie z harcerskimi ideałami.

Jeżeli zastanawiacie się, jaki powinien być wędrownik posiadający stopień harcerza Rzeczypospolitej, cof­nijcie się do rozdziału pierwszego Wstęp - istota pracy wędrowniczej i przeczytajcie tekst Jacy powinni być wędrownicy?

Szczegółowe wymagania stopnia harcerka Rzeczpospolitej / harcerz Rzeczpospolitej znajdziecie w regulaminie stopni harcerskich w rozdziale Załączniki.

♦ Co po zdobyciu stopnia HR?

Wędrownik ma możliwość zdobycia stopnia harcerki/harcerza Rzeczypospolitej w wieku 19-21 lat. Zasta­nówmy się, co się dalej z nim dzieje? Po pierwsze może nadal działać w drużynie - będąc cennym jej członkiem, spełniając w niej różne odpowiedzialne funkcje (chociażby ważna rolę opiekuna prób na stopnie HO i HR). Jednak tkwienie w drużynie dwudziesto kilkulatków na dłuższą metę nie ma racji bytu. Naturalną koleją rzeczy jest odejście z drużyny i zakończenie działalności w ramach ZHP. Ostatecznym takim momentem jest skończenie 25 lat.

Oczywiście część wędrowników pozostaje w harcerstwie, ale już w innych rolach. Po pierwsze mogą wybrać drogę instruktorską i pozostać w ZHP w charakterze kadry wychowawczej. Po drugie mogą zostać starszyzną-będąc nadal harcerzami rozwijać się w ramach idei zawartych w Przyrzeczeniu Harcerskim, równocześnie pełniąc służbę na rzecz organizacji. Wreszcie mogą pozostać członkami wspierającymi ZHP - działaczami. Wtedy, co prawda już bez mundurów, mogą zachować więź z organizacją i dalej działać na rzecz ZHP.

Stopnie instruktorskie

Część wędrowników decyduje się na pełnienie stałej służby w ZHP i wstępuje na drogę instruktorską. Dla tych wędrowników próba przewodnikowska jest bardzo ważnym bodźcem pobudzającym do doskonalenia się. Jest to jednak instrument tylko dla wybranych - tylko tych, którzy myślą o działalności wychowawczej w ramach ZHP. Zdobywanie tych stopni wiąże się z pełnieniem w organizacji funkcji instruktorskich.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej zapraszam do broszury metodycznej "wędrowniczki i wędrownicy" wydanej przez Główną Kwaterę. Można ją pobrać w dziale Materiały metodyczne

---

---